คำสุภาพในภาษาไทย

ถ้อยคำต่างๆ ที่เราพูดจากันโดยทั่วไปนั้น บางคำก็มิควรจะกราบบังคมทูลบางคำก็ควร ถ้าหากคำใดมิควรเราจำเป็นต้องเปลี่ยนแปลงเสียให้เหมาะสม

การเปลี่ยนแปลงถ้อยคำต่างๆ ให้เหมาะสม การเปลี่ยนแปลงถ้อยคำต่างๆให้เหมาะสมนี่เราเรียกว่า “คำสุภาพ” คำสุภาพเป็นส่วนหนึ่งของราชาศัพท์ ซึ่งมีลักษณะที่ควรสังเกตดังต่อไปนี้

๑. ไม่ควรใช้ถ้อยคำอุทานที่ไม่สุภาพ เช่น โว้ย เว้ย หรือคำสาบานที่หยาบคาย เช่น ให้ตายห่า ให้ฉิบหาย หรือพูดกระชากเสียง เช่น เปล่า ไม่ใช่ เป็นต้น

๒. ไม่ควรใช้คำที่ถือว่าหยาบคายคือ

ก. คำว่า “ไอ้” ควรใช้”สิ่ง” แทนเช่น ไอ้นี่ได้นั้น ควรเป็นสิ่งนี้ สิ่งนั้นหรือตัดคำว่า”ไอ้” ทิ้งเสียเลย เช่น ปลาไอ้บ้า เป็นปลาบ้า

ข. คำว่า “อี” ควรใช้คำว่า”นาง” เช่น อีเห็น เป็นนางเห็น อีเลิ้ง เป็นนางเลิ้ง

ค. คำว่า     “ขี้” ควรใช้คำว่า “ อุจจาระ” หรือ “คูถ” แทนหรือบางที่ตัดออกเสียเลย ก็ได้ เช่น ดอกขี้เหล็ก เป็นดอกเหล็ก หรือเปลี่ยนเสียก็ได้ เช่น ขี้มูกเป็นน้ำมูก ขนมขี้หนู เป็นขนมทราย

ง. คำว่า “เยียว” ควรใช้คำว่า “ปัสสาวะ” หรือ “มูตร” แทน

๓.ไม่ควรใช้คำผวน  หรือใช้คำใดก็ตามเมื่อผวนหางเสียงหรือท้ายคำกลับมาไว้ข้างหน้าแล้ว คำนั้นจะเป็นคำที่ไม่สุภาพทันที เช่น คุณหมอจ๋า ผวนเป็นคุณหมาจ๋อ เป็นต้น

ในเรือง “ คำหยาบและคำสุภาพ” นั้น ม.ล. ปีย์ มาลากุล ได้กล่าวไว้ในหนังสือ “ การใช้ถ้อยคำและราชาศัพท์” ว่า เมื่อกล่าวถึง “คำหยาบ” และคำ “สุภาพ” นั้นความหมายที่แท้จริงของ “คำหยาบ” หาใช่หมายถึงเฉพาะคำโลนหรือคำที่ใช้ในการกล่าวผรุสวาจาเท่านั้นไม่

ที่ถูกแล้วน่าจะเรียกคำสามัญ และคำวิสามัญ มากกว่า เช่น คำว่ามือ ตีน กิน เดิน นอน ก็ไม่น่าจะเป็นคำหยาบอะไร แต่คำเหล่านี้ไปใช้พูดกับคนที่อาวุโสกว่าคำเหล่านั้น ถือเป็นคำหยาบ ต้องเปลี่ยนใช้คำอื่น เช่น จะพูดว่า “ตีน” ก็ต้องเปลี่ยนเป็น “เท้า” เป็นต้น 

คำสามัญ	คำสุภาพ
ผักบุ้ง	ผักทอดยอด
ผักกระเฉด	ผักรู้นอน
ผักตบ	ผักสามหาว
ผักอีริ้น	ผักนางริ้น
ต้นสลิด	ต้นขจร
ดอกสลิด	ดอกขจร
ดอกซ่อนชู้	ดอกซ่อนกลิ่น
ดอกนมแมว	ดอกถันวิฬาร์
ดอกยี่หุบ	ดอกมณฑาขาว
ดอกขี้เหล็ก	ดอกเหล็ก
ดอกมะลิ	ดอกมัลลิกา
ถั่วงอก	ถั่วเพาะ
เห็ดโคน	เห็ดปลวก
ฟักทอง	ฟักเหลือง
ต้นตำแย	ต้นอเนกคุณ
หมอตำแย	หมอผดุงครรภ์
ต้นเหงือกปลาหมอ	ต้นจะเกรง
ต้นทองกวาว, ต้นทองหลาง	ต้นปาริชาติ
ต้นพุงดอ	ต้นหนามรอบข้อ
กล้วยไข่	กล้วยกระ, กล้วยเปลือกบาง
กล้วยสั้น	กล้วยกุ
เถาตูดหมูตูดหมา	เถากระพังโหม
เถาหมามุ่ย	เถามุ่ย
แตงโม	ผลอุลิต
หัวปลี	ปลีกล้วย
กล้วยบวชชี	นารีจำศีล
ปลาสลิด	ปลาใบไม้
ปลาช่อน	ปลาหาง
ปลาไหล	ปลายาว
หอยอีรม	หอยนางรม
ไส้เดือน	รากดิน
เต่า	จิตรจุล
ปลิง	ชัลลุกา,  ชัลลุกะ
ควาย	กระบือ
วัว	โค
หมู	สุกร
หนู	มุสิกะ
หมา	สุนัข
แมว	วิฬาร์
ลิง	วานร
ช้างสีดอ	ช้างนรการ
ช้างหลวง ๒ ตัว	ช้าง ๒ ช้าง
ช้างบ้าน ๒ ตัว	ช้าง ๒ เชือก
ช้างอยู่ป่า ๒ ตัว	ช้าง ๒ ตัว
ไข่ไก่	ฟองไก่
อีเก้ง	นางเก้ง
อีเลิ้ง	นางเลิ้ง
อีเห็น	นางเห็น
ปลาร้า	ปลามัจฉะ
กะปิ	เยื่อเคย
ปลาลิ้นหมา	ปลาลิ้นสุนัข
ตากแดด	ผึ่งแดด
ขนมขี้หนู	ขนมทราย
ขนมสอดไส้	ขนมใส่ไส้
ขนมจีน	ขนมเส้น
ขนมตาล	ขนมทองฟู
ขนมเทียน	ขนมบัวสาว
เครื่องจิ้ม	เครื่องเคียง
อ้วก, ราก	อาเจียน
คนออกลูก	คนคลอดลูก
สัตว์ตกลูก	สัตว์ออกลูก
หัวคน	ศีรษะคน
ตีน	เท้า
สี่ตัว	สองคู่
สามตัว	ครบสาม
เจ็ดอย่าง	เจ็ดประการ
ขี้ของสัตว์	มูล
สัตว์ขี้	สัตว์ถ่ายมูล
ขี้ดิน	มูลดิน
ขี้กลาก	โรคกลาก
ขี้เรื้อน	โรคเรื้อน
ขี้ผึ้ง	สีผึ้ง
ของคาว (อาหารคาว)	เครื่องคาว
ของหวาน	เครื่องหวาน
อาหาร	เครื่องต้น
อาหารว่าง	เครื่องว่าง
ของกิน	เครื่องเสวย
หิน	ศิลา
สากกะเบือ	ไม้ตีพริก
ครกกะเบือ	ครกตีพริก
ต้องโทษ	ต้องพระราชอาญา